Pierwsza połowa XX wieku była niezwykle interesującym okresem historii. Jest tak zarówno ze względu na ilość przełomowych wydarzeń, jakie miały miejsce w tym okresie, jak ich wartość dziejotwórczą. W sposób szczególny intensywności pierwszej połowy XX stulecia doświadczyło Wilno.
W początek wieku wkroczyło jako część Imperium Rosyjskiego. Po jego rozpadzie przechodziło kilkakrotnie z rąk do rąk, aby jesienią roku 1920 w wyniku tzw. buntu Żeligowskiego znaleźć się w granicach II Rzeczypospolitej. Spokój nie trwał jednak długo. Wybuch II wojny światowej w 1939 roku przyniósł ponownie okupację sowiecką, następnie niemiecką, zaś po wyzwoleniu wspólnie z Armią Krajową w 1944 miasto na kolejnych kilkadziesiąt lat znalazło się w granicach rosyjskiego imperium – tym w razem w czerwonej odsłonie. W wyżej opisanym okresie miasto zamieszkiwały ponadto różne narodowości – i dla każdej z nich Wilno było na swój sposób wyjątkowe.
Dla większości zamieszkującej miasto – Polaków, stanowiło niezwykle istotny ośrodek dla narodowej kultury. Jednocześnie jednak wagę miasta dla swojej narodowej tożsamości podkreślali Litwini. Nie sposób zapomnieć także o licznie zamieszkującej miasto ludności żydowskiej.
O tej fascynującej historii dziś można dowiedzieć się więcej także pod Wawelem.
24 maja b.r. w krakowskim oddziale Muzeum Narodowego otwarto wystawę pt. ,,Wilno, Vilnius, Vilne 1918-1948. Jedno miasto – wiele opowieści”. W zamyśle twórców wystawy ma ona prezentować, jak ,,artyści ówczesnego wieloetnicznego i wielokulturowego Wilna postrzegali swoje miasto”. Jak informuje opis wystawy na stronie internetowej Muzeum Narodowego: ,,Wystawa prezentuje prace wileńskich artystów przechowywane w polskich i litewskich instytucjach dziedzictwa kulturowego. Obok znanych i wielokrotnie przedstawianych dzieł klasyków wileńskiej sztuki, m.in. Ferdynanda Ruszczyca, Jana Bułhaka, Ludomira Sleńdzińskiego, Bronisława Jamontta, Michała Rouby, Jerzego Hoppena, można zobaczyć także obrazy i grafiki młodszego pokolenia artystów, do którego należeli m.in. Joanna Karpińska, Hanna Milewska, Józef Horyd czy Hadassa Gurewicz-Grodzka. Niektóre z ich dzieł są pokazywane po raz pierwszy.”
Całość ekspozycji została podzielona tematycznie na siedem części. Odwiedzający zobaczą zarówno zachwycające pejzaże i panoramy międzywojennego Wilna, ale również materiały związane z ówczesną sytuacją polityczną – m.in. litewskie plakaty wzywające do odzyskania miasta z polskich rąk, w swojej narracji podobne do plakatów bolszewickich. Niewątpliwie ważnym elementem jest także sztuka związana z okresem wojennej zawieruchy, czy seria portretów przedstawiająca autorów prezentowanych na wystawie dzieł. Część opisowa wystawy dostarcza ponadto informacji na temat zmieniającej się sytuacji społeczno-gospodarczej czy architektury miasta.
Słowem podsumowania – wystawa ,,Wilno, Vilnius, Vilne 1918-1948” jest wyjątkowo interesującą propozycją dla każdego, komu historia Wilna nie jest obojętna. Przedstawia interesującą narrację na temat historii tego miasta w wyjątkowo burzliwym okresie 1918 – 1948. Wartym podkreślenia jest fakt, że wystawa eksponuje różne aspekty życia w międzywojennym Wilnie, nie ograniczając się jedynie do historii politycznej lub samej urbanistyki. Serdecznie zapraszam do odwiedzenia wystawy w gmachu głównym Muzeum Narodowego w Krakowie, wystawa będzie czynna jeszcze do 3 września bieżącego roku.
Krzysztof Kaniewski
Litewski plakat propagandowy
Michał Rouba – Panorama Wilna
Gmach główny Muzeum Narodowego w Krakowie przy Alei 3 Maja. Przed budynkiem widoczna kopia pomnika Adama Mickiewicza autorstwa Zbigniewa Pronaszki umieszczona na czas trwania wystawy.